หัวใจสมถกัมมัฏฐาน 5  เป็นวิธีเจริญสมถกัมมัฏฐานทำให้ใจสงบเป็นสมาธิมีอารมณ์เป็นเครื่องยึดเหนี่ยว เป็นคู่ปรับกับนิวรณ์5 มี 5 อย่างคือ

1. กายคตาสติ  ใช้สติพิจารณาร่างกายตนเองและผู้อื่นให้เห็นเป็นของไม่งามเช่นพิจารณา ผมขนเล็บฟันหนัง พิจารณาจนเบื่อหน่ายคลายกำหนัด
2. เมตตา  ความรักที่ไม่เจือด้วยความใคร่คือปรารถนาดีต่อผู้อื่น เป็นประโยชน์แก่ผู้มักมีพยาบาททำให้ไม่มีเวรมีภัยต่อกัน
3. พุทธานุสติ  การระลึกนึกถึงคุณของพระพุทธเจ้า เช่น พระปัญญาคุณ พระวิสุทธิคุณ และพระเมตตาคุณ
4. กสิณ  คือวัตถุสำหรับเพ่งทำกัมมัฏฐาน มี 10 อย่าง
5. จตุธาตุววัตถาน  คือการกำหนดธาตุ 4  พิจารณาร่างกายให้เห็นสภาวะที่เป็นอยู่จริงว่าเกิดจากการรวมตัวของธาตุทั้ง 4 เข้าเป็นร่างกายเป็นประโยชน์แก่ผู้มีวิจิกิจฉา

สมาธิ แปลว่า ความตั้งมั่นแห่งจิต คืออาการที่ทำจิตให้ว่างจากนิวรณ์ควรแก่การทำงาน มี 2 อย่างคือ

1. อุปจารสมาธิ  เป็นสมาธิที่เกือบจะแน่วแน่สามารถระงับนิวรณ์ได้ แต่ยังไม่แนบสนิทแน่นในอารมณ์
2. อัปปนาสมาธิ  เป็นสมาธิที่แน่วแน่ จิตแนบแน่นอยู่ในอารมณ์กัมมัฏฐานไม่ฟุ้งซ่านซัดส่าย ตั้งมั่นในอารมณ์อันเดียวเรียกว่า “เอกัคคตาจิต”